Τα βιβλία της είναι σαν πίνακες ζωγραφικής, από αυτούς με τις χίλιες δυο λεπτομέρειες που όσες φορές κι αν τους δεις, πάντα θα παρατηρείς κάτι καινούργιο που σου είχε διαφύγει. Αρχιτεκτονικά δομημένες αφηγήσεις που δημιουργούν στο φαντασιακό σου περίτεχνα οικοδομήματα και θεατρικά σκηνικά τα οποία σε γραπώνουν και σε μαγεύουν ολοκληρωτικά, βυθίζοντάς σε έναν κόσμο κάπου ενδιάμεσα από το πραγματικό και το υπερβατικό. Η Όλγκα Τοκάρτσουκ είναι μια σπουδαία αφηγήτρια του καιρού μας, μια κλασική πένα, θηλυκή και ταυτόχρονα οικουμενική, διαχρονική… Από το «Αρχέγονο και άλλοι καιροί» μέχρι τους «Πλάνητες» και το «Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών», κι από το magnum opus της, τα «Βιβλία του Ιακώβ» μέχρι το συναρπαστικό «Εμπούσιον», η Τοκάρτσουκ αποδεικνύει ότι είναι μια μεγάλη συγγραφέας που δικαιώνει σε κάθε της βιβλίο το Νόμπελ Λογοτεχνίας με το οποίο τιμήθηκε το 2018.
Με αυτό το τελευταίο της μυθιστόρημα, η Πολωνή νομπελίστρια παίρνει το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν και χρησιμοποιώντας ως δάνειο το σκηνικό ενός σανατορίου για φυματικούς, στήνει μια μεταφυσική ιστορία τρόμου που παραπέμπει στο πλατωνικό Συμπόσιο αλλά και στην δαιμονική θηλυκή φιγούρα της Έμπουσας που «σχετιζόταν με τη χθόνια θεότητα Εκάτη» και τρεφόταν με ανθρώπινη σάρκα.
Οι θεραπευόμενοι ασθενείς περνούν το χρόνο τους σε ένα τοπίο άγριας και καθηλωτικής ομορφιάς στους πρόποδες των Βουνών στην Κάτω Σιλεσία (σημερινό Σοκολόφσκο στην Πολωνία), μιλώντας, καθώς δειπνούν ή απολαμβάνουν ένα χειροποίητο λικέρ με παράξενη γεύση πλάι στη φωτιά, για τη φιλοσοφία, την Τέχνη, τη γυναικεία φύση που υποτιμούν, τους δαίμονες, την αρχλεγονη μάχη του καλού με το κακό, την πολιτική, τον πολιτισμό, τη γλώσσα και τη σημασία της, αλλά και τον πόλεμο που δεν έχει ακόμα ξεσπάσει. Βρισκόμαστε στο φθινόπωρο του 1913, ένα χρόνο ακριβώς πριν τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά η φρίκη που θα ζήσουν οι ήρωες δεν έχει σχέση ούτε με τη γεωπολιτική ούτε με τα χαρακώματα και τον ανταγωνισμό των υπερδυνάμεων της εποχής, αλλά με το στοιχειωμένο δάσος από τις μάγισσες και τα θηλυκά δαιμόνια που σύμφωνα με τον θρύλο σκορπούν εδώ κάθε χρόνο το θάνατο σε τούτη την περιοχή.
Βασικός ήρωας είναι ο Μιετσίσλαβ Βόινιτς, ένα ευαίσθητο και εσωστρεφές αγόρι που έχει μεγαλώσει με κάποιου είδους σωματική αναπηρία -η φύση της οποίας αποκαλύπτεται σταδιακά-, ο οποίος παράλληλα πάσχει από φυματίωση. Ο Βόινιτς έρχεται στο φημισμένο σανατόριο Γκέρμπερσντορφ για να θεραπευθεί, αλλά μετά τον μυστηριώδη θάνατο μιας υπηρέτριας στην πανσιόν του χωριού που τον φιλοξενεί προσωρινά, μέχρι να αδειάσει θέση στο θεραπευτήριο, ανακαλύπτει ότι κάποιες απροσδιόριστες δυνάμεις τον έχουν στοχοποιήσει.
Η υποβλητική αφήγηση της Τοκάρτσουκ, σε συνδυασμό με την εγκυκλοπαιδικής λεπτομέρειας γραφή της που σκιαγραφεί στην εντέλεια τοπία, ανασυνθέτοντας με ακρίβεια ανατόμου ιστορικά γεγονότα, ολόκληρες εποχές και πολιτισμικά πλαίσια, δημιουργεί έναν αριστοτεχνικό ιστό που σε εγκλωβίζει από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα. Το μυθιστόρημα κυλά αβίαστα και σαν το νερό προσφέρει συγκινήσεις και τέρψη. Περισσότερο όσα υπονοεί η συγγραφέας, όσα αφήνει να πλανώνται απειλητικά στην ατμόσφαιρα, σε κάνουν να διψάς για τη συνέχεια, ενώ η κορύφωση της ιστορίας λίγο πριν τις τελευταίες σελίδες σε μαγεύει.
Το «Εμπούσιον», αν και δεν είναι το πιο σπουδαίο της βιβλίο -όπως το αριστούργημα «Τα Βιβλία του Ιακώβ»- είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που σε βυθίζει στους θρύλους της Κεντρικής Ευρώπης, χρησιμοποιώντας μια πατίνα από την αρχαιοελληνική φιλοσοφία. Ταυτόχρονα, οι χαρακτήρες των ηρώων και κυρίως του Βόινιτς, είναι αριστοτεχνικά σμιλεμένοι, δίνοντας το βάθος, την αμφισημία και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης.
Αξιοσημείωτη είναι φυσικά η επί της ουσίας φεμινιστική καρδιά του βιβλίου, όχι μια κατ’ επίφαση woke ματιά σαν αυτές που αρέσουν πολύ στην εποχή μας, αλλά μια βαθιά ουμανιστική προσέγγιση που έχει σμιλευθεί περνώντας μέσα από τις μυλόπετρες της Ιστορίας, δίνοντας στο βιβλίο μια πατίνα κλασικού, μια αξία ανεκτίμητη.
ΥΓ. Από όλες τις γιορτινές βόλτες στην Αθήνα, η αγαπημένη μου είναι πάντα η στάση για τσάι στο Winter Garden της Μεγάλης Βρετανίας. Μια μικρή ιεροτελεστία που κάνει ένα απόγευμα, με την συντροφιά ενός αγαπημένου βιβλίου, ακόμα πιο απολαυστικό.
Lou Read 