Βουτιά στο μπλε

Έχω να σας πω μια μπλε ιστορία. Θεωρώ ο καθένας μας έχει από μία. Γιατί το μπλε δεν είναι απλώς μέρος της ανθρώπινης κατάστασης, είναι ο ουρανός και η θάλασσα, άρα με απόλυτη μαθηματική ακρίβεια είναι ό,τι πιο κοντινό, ορατό, χειροπιαστό έχουμε στην καθημερινότητά μας για την ελευθερία.

Χειροπιαστό; Μπορείς να πιάσεις την ελευθερία σου με τα χέρια και να την πλάσεις; Ή μήπως μπορείς να πιάσεις τη θάλασσα ή τον ουρανό και να την κλείσεις γερά μέσα στη χούφτα σου;

Το μπλε είναι αίσθηση, είναι αίσθημα, είναι η λαχτάρα και ο πόθος, είναι η δίψα και η αναμονή πριν το πρώτο φιλί, είναι το κύμα ηδονής στον αυχένα που αισθάνεσαι όταν μια ζεστή μέρα ξυπνάς και κατευθείαν βουτάς στο παγωμένο πέλαγος, πριν ακόμα πιεις τον πρώτο σου καφέ.

«Στον πυθμένα της πισίνας είδα το λευκό φως του χειμώνα να ιριδίζει καθρεφτίζοντας το συννεφιασμένο μπλε και κατάλαβα ότι αυτά τα δύο μαζί φτιάχνουν τον Θεό», γράφει η υπέροχη Μάγκι Νέλσον στο μικρό βιβλιαράκι της για το μπλε.

Πρόκειται για ένα απολαυστικό δοκίμιο από φράσεις ολοστρόγγυλες σαν λευκά βότσαλα ριγμένα μέσα σε ένα πέλαγος από μπλε στιγμές, σκέψεις, αποστάγματα, αισθήσεις, ψευδαισθήσεις, όνειρα και φαντασίες, που είχε συλλέξει τα τελευταία χρόνια με σκοπό κάποια στιγμή να γράψει ένα βιβλίο για το μπλε.

«Ας πούμε ότι ήθελα να ξεκινήσω λέγοντας ότι ερωτεύθηκα ένα χρώμα. Ας πούμε ότι ήθελα να το πω εν είδη εξομολόγησης […] Ξεκίνησε σιγά σιγά. Μια προτίμηση, μια συμπάθεια. Και μια μέρα, έγινε πιο σοβαρό. Και μια μέρα έγινε, κατά κάποιο τρόπο, προσωπικό. Κι έτσι λοιπόν ερωτεύθηκα ένα χρώμα -συγκεκριμένα, το μπλε χρώμα- λες και μου είχαν κάνει μάγια· και μια πάλευα να του ξεφύγω και μια να μείνω μαγεμένη», γράφει στο βιβλίο της η Μάγκι Νέλσον.

«Ωραία, και λοιπόν; Εκούσια η αυταπάτη, θα μου πείτε. Ν΄ αντικρίζω κάθε μπλε αντικείμενο σαν φλεγόμενη βάτο, σαν μυστικό κώδικα προορισμένο για έναν και μόνο παραλήπτη, σαν ένα Χ πάνω σε χάρτη τόσο μεγάλο που να μην μπορεί ποτέ ν’ ανοίξει ολόκληρος, όμως εμπεριέχει όλο το γνωστό σύμπαν. Πώς γίνεται όλες αυτές οι κουρελιασμένες μπλε πλαστικές σακούλες που σκαρφαλώνουν στις βατομουριές ή όλοι αυτοί οι λαμπεροί μπλε μουσαμάδες που χτυπιούνται πάνω από κάθε παράγκα και κάθε πάγκο με ψάρια σ΄ αυτόν τον κόσμο, πώς γίνεται να είναι, στην ουσία, τα δαχτυλικά αποτυπώματα του Θεού;», αναρωτιέται η ποιήτρια, πεζογράφος και δοκιμιογράφος Μάγκι Νέλσον.

Τι σόι έρωτας όμως είναι αυτός; Τι πυρκαγιά που σου τρώει τα σωθικά; Είναι από αυτούς τους ανολοκλήρωτους που σε κάνουν να κατανοείς κάθε φράση, κάθε ανάσα του Βέρθερου, όταν ψελλίζει: «δέχτηκε και πήγα και από εκείνη την ώρα μπορεί ο ήλιος κι η σελήνη και τ’ αστέρια να διαγράφουν όπως θέλουν τους κύκλους τους, όμως εγώ δεν γνωρίζω ούτε μέρα ούτε νύχτα κι ολόκληρος ο κόσμος γύρω μου χάνεται»;

«Ο Γκαίτε», απαντά η Νέλσον στο βιβλίο της, «περιγράφει το μπλε ως ένα χρώμα ζωντανό αλλά χωρίς χαρά. “Μπορούμε να πούμε ότι μάλλον ταράζει, παρά αναζωογονεί”. Το να ερωτευθεί κανείς το μπλε μήπως σημαίνει λοιπόν ότι ερωτεύθηκε μια αναταραχή; Ή μήπως αναταραχή είναι ο ίδιος ο έρωτας; Και τι σόι τρέλα τέλος πάντων είναι να ερωτεύεσαι κάτι που είναι δομικά ανίκανο να σε ερωτευτεί κι αυτό; Κι είσαι σίγουρη -ίσως κάποιος με ρωτήσει- ότι δεν μπορεί να σ’ ερωτευθεί κι αυτό; Αφού κανείς στην πραγματικότητα δεν ξέρει τι είναι το χρώμα, πού είναι, ούτε καν αν υπάρχει».

Στις 116 σελίδες αυτού του βιβλίου που κυκλοφορεί στα ελληνικά με τον τίτλο «Σπουδή στο μπλε», σε μετάφραση της ποιήτριας και μεταφράστριας Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη, από τις αγαπημένες εκδόσεις Αντίποδες, συνυπάρχουν η ποίηση, ο κινηματογράφος, η ζωγραφική, η λογοτεχνία και η φιλοσοφία.

Στις σελίδες του συνυπάρχουν ο Γκαίτε, ο Μπαρτ, ο Χένρι Τζειμς, ο Βιττγκενστάιν, ο Ντεριντά, ο Γουόρχολ, ο Μαλλαρμέ, ο Σεζάν, η ομορφιά και η θλίψη, η έξαψη της επιθυμίας που σε κάνει στην αρχή του έρωτα να νιώθεις τολμηρός, δυνατός και ατρόμητος και η αίσθηση αδυναμίας που έρχεται όταν αρχίζεις να υποψιάζεσαι ότι επιθυμώντας απλώς κολυμπάς μέσα σε μια αέναη πλάνη.

«Παραμένει μπλε ο καναπές σας όταν τον προσπερνάτε καταμεσής της νύχτας, πηγαίνοντας προς την κουζίνα για να πιείτε νερό; Παραμένει μπλε αν κανείς δεν σηκωθεί και κανείς δεν μπει στο δωμάτιο για να τον δει; Αρχίζουμε να διακρίνουμε τα χρώματα δεκαπέντε μέρες μετά τη γέννησή μας. Για το υπόλοιπο της ζωής μας, εκτός κι αν η όρασή μας μειωθεί ή αν τυφλωθούμε, βιώνουμε όλα αυτά τα φαινόμενα ταυτοχρόνως, ονομάζοντας το αστραποβόλο αυτό χάος “χρώμα”. Θα μπορούσαμε ακόμη και να πούμε, δηλαδή, ότι είναι δουλειά των ματιών μας να πλάθουν χρωματιστές μορφές απ’ αυτό το αστραποβόλημα. Έτσι “υπάρχουμε” μέσα στον κόσμο. Ίσως αυτή να είναι κι η πηγή του πόνου μας. “Κατά βάση υποθέτουμε ότι η εμπειρική ποιότητα είναι μια εγγενής ποιότητα των φυσικών αντικειμένων”: αυτή είναι η λεγόμενη συστηματική ψευδαίσθηση του χρώματος. Ίσως και και του έρωτα», γράφει η Νέλσον.

Διότι, κακά τα ψέματα. Αυτό, κατά βάθος, δεν είναι ένα βιβλίο για το μπλε.

Είναι η ανάγκη μιας ποιήτριας να πει με τον δικό της τρόπο, ότι ο ήλιος κι η σελήνη και τ’ αστέρια μπορεί να διαγράφουν όπως θέλουν τους κύκλους τους, όμως εκείνη δεν γνωρίζει ούτε μέρα ούτε νύχτα κι ολόκληρος ο κόσμος γύρω της χάνεται.

Η «Σπουδή στο μπλε» είναι ένα βιβλιαράκι για τον έρωτα και τις αυταπάτες του, ένα βιβλιαράκι που το δονεί από την αρχή μέχρι το τέλος η αμφιβολία ενός ευφυούς ανθρώπου που ενώ ξέρει ότι ο ερωτάς του είναι μια -αρχιτεκτονικά δομημένη- ίντριγκα του νου του, συνεχίζει να πέφτει στη φωτιά, διαλαλώντας το αντίθετο.

«Το ομολογώ: ίσως ένιωθα μοναξιά. Ξέρω ότι η μοναξιά μπορεί να προκαλέσει επώδυνες, καυτές σουβλιές, σαν ηλεκτρική εκκένωση, έναν πόνο που αν παραμείνει πολύ καυτός για πολλή ώρα, αρχίζει να προσομοιάζει, ή να προκαλεί -διαλέξτε και πάρτε-, την αίσθηση του θεϊκού. (Πράγμα που θα έπρεπε να μας κινεί υποψίες)», γράφει η Νέλσον.

ΥΓ. Αυτό το καλοκαίρι που αρνούμαι ότι τέλειωσε, έζησα σε ένα μικρό ψαροχώρι των Κυκλάδων, το δικό μου έρωτα με το μπλε. Έντυσα το ποστ αυτό με κάποιες από τις ωραιότερες μπλε στιγμές που προσπάθησα -έστω φωτογραφικά- να κρατήσω λίγο πιο σφιχτά στη χούφτα μου, δίνοντας όσο μπορώ μια μικρή παράταση στην ανεμελιά. «Το απλό γεγονός ότι υπάρχει αυτό το μπλε κάνει τη ζωή μου αξιοσημείωτη, μόνο και μόνο που το έχω δει. Που έχω δει τέτοια όμορφα πράγματα. Που έχω βρεθεί ανάμεσά τους. Χωρίς επιλογή», όπως λέει και η Νέλσον.