Αυτό είναι ένα βιβλίο της εποχής μας. Τολμηρό, κάποιες στιγμές αμετροεπές και ιδιαίτερο όπως τολμηροί, αμετροεπείς και ιδιαίτεροι είναι και οι καιροί στους οποίους ζούμε. Ένα βιβλίο ανένταχτο, αφού δεν το λες ούτε λογοτεχνία, ούτε μαρτυρία, ούτε δοκίμιο πάνω στη διαφορετικότητα, ούτε ένα ακτιβιστικό κουήρ μανιφέστο. Κι όμως είναι όλα αυτά, αλλά κυρίως είναι ένα απολύτως ρεαλιστικό βιβλίο από μια ποιήτρια που έχτισε την οικογένειά της όπως ακριβώς κάνουν οι ποιητές: γυρνώντας την πλάτη της σε μια προκάτ ζωή που υπαγορεύεται από την κοινή λογική και ακολουθώντας την ακατανίκητη επιθυμία της να είναι μονάχα αυτό που μπορεί να είναι. Μια γυναίκα που αγαπά μια άλλη γυναίκα που με τη σειρά της επιθυμούσε όλη τη ζωή της να την αγαπήσει όχι σαν άντρας αλλά ως άνθρωπος χωρίς προσδιορισμό φύλου. Μια γυναίκα που βγάζει με θάρρος από τη γλώσσα της τα επίθετα και κρατά μόνο τα ουσιαστικά, τα πολύ ουσιαστικά, όπως η αγάπη και η μητρότητα.
Η Μάγκι Νέλσον γράφει για τη ζωή της, για τον έρωτά της με τον τρανς καλλιτέχνη Χάρυ Ντοτζ που έκανε αλλαγή φύλου και έγινε άντρας (αν και δεν τον εκφράζει ακριβώς αυτός ο προσδιορισμός, αφού όπως αναφέρει ο ίδιος για τη διαδικασία μετάβασης φύλου: «δεν είμαι καθ’ οδόν για πουθενά»). Με τους «Αργοναύτες» της επιχειρεί να μιλήσει γι’ αυτήν ακριβώς την ασάφεια, για την ακρίβεια, προσπαθεί να εξηγήσει ότι αυτή η ασάφεια καμία φορά είναι το ζητούμενο από άτομα που προχωρούν σε διόρθωση ή αλλαγή φύλου.
«Πώς να εξηγήσεις, σε μία κουλτούρα που αναζητά μετά μανίας ξεκάθαρες λύσεις, ότι καμιά φορά τα πράγματα παραμένουν μπερδεμένα;
Πώς να εξηγήσεις ότι για ορισμένα άτομα, ή για ορισμένα άτομα ορισμένες φορές, αυτή η απουσία ξεκάθαρων λύσεων είναι αποδεκτή -μέχρι και επιθυμητή- ενώ για άλλα άτομα, ή για ορισμένες φορές, παραμένει μια πηγή σύγκρουσης ή θλίψης; Πώς να δώσει σε κάποιον να καταλάβει ότι ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις πως νιώθει ένα άτομο για το φύλο ή την σεξουαλικότητά του -ή για οτιδήποτε άλλο, εδώ που τα λέμε- είναι να ακούσεις αυτό που σου λέει και να προσπαθείς να του συμπεριφερθείς αντίστοιχα, χωρίς να καπελώσεις τη δική του εκδοχή της πραγματικότητας με τη δική σου;».
Η Νέλσον μιλά για την κοινή ζωή με τον Ντοτζ, για το παιδί που απέκτησαν, για το σπίτι τους, για την ποίηση, για τα βιβλία που διάβασε κι αυτά που έγραψε. Μιλά κυρίως όμως για τη δίψα να μπορείς να ζεις όπως θες, με όποιον θες, να δημιουργείς οικογένεια με τα υλικά που θες, χωρίς να σε νοιάζει ο κάθε τυχάρπαστος εγωκεντρικός που έτσι κι αλλιώς του φαίνεται αλλόκοτο οτιδήποτε δεν τον εμπεριέχει, ο κάθε τυχάρπαστος περαστικός που αδυνατεί να αποδεχτεί οτιδήποτε δεν μπορεί να κατανοήσει.
Οι «Αργοναύτες» σε άλλη εποχή θα απευθύνονταν σε λίγους, τώρα είναι όμως best seller. Το βιβλίο έχει γίνει εκδοτικό φαινόμενο. Όχι επειδή δείχνει από την κλειδαρότρυπα τη ζωή ενός κουήρ επώνυμου στην Αμερική ζευγαριού, αλλά επειδή η εποχή το χρειάζεται, το απαιτεί. Είναι η εποχή που δεν σηκώνει τον τσαμπουκά των τυχάρπαστων, η εποχή που βάζει στη θέση του τον τραμπούκο που γελά εις βάρος της αγάπης των άλλων, η εποχή που κρεμά στα #hashtags το μπούλι που τόσα χρόνια την έβρισκε τσαλαπατώντας την αξιοπρέπεια του διπλανού του για να κρύβει τη δική του ανεπάρκεια. Είναι η εποχή του #MeToo όπου οι γυναίκες μιλούν ανοιχτά για την σεξουαλική ή ψυχολογική κακοποίηση που έχουν υποστεί. Είναι η εποχή του #BlackLivesMatter όπου η Αμερική φλέγεται απ’ άκρη σ’ άκρη επειδή κάποιος λευκός ρατσιστής κατσαπλιάς κάνει κατάχρηση εξουσίας εναντίον των μαύρων. Είναι η εποχή που ξεσκεπάζει τη βία και την επιστρέφει στη ρίζα της. Είναι η εποχή όχι της αφ’ υψηλού ανεκτικότητας, αλλά της επί της ουσίας αποδοχής και της ισότητας.
Πολλές φορές δεν σας κρύβω -ιδίως στις αρχές- έχω μουδιάσει μπροστά σε αυτό το κύμα που ξεκίνησε κυρίως από το Twitter σαρώνοντας ολόκληρη την κοινωνία σε όλο τον κόσμο. Έχω μουδιάσει από φόβο μήπως αυτή η πολιτική ορθότητα σε κάποιες περιπτώσεις κάψει μαζί με τα ξερά και τα χλωρά. Μήπως καταπατηθεί από την ορμή το τεκμήριο της αθωότητας, μήπως κατηγορηθούν και άνθρωποι σκοπίμως, μήπως όλο αυτό γίνει ένα παρανοϊκό κυνήγι μαγισσών, ένας νέος «Μακαρθισμός» του πολιτικά ορθού. Όμως βλέποντας την κουλτούρα να αλλάζει και η έννοια της αποδοχής να γίνεται ουσιαστική, βλέποντας σε μαζικές πλατφόρμες όπως το Netflix να κυριαρχεί μια ανοιχτόμυαλη ματιά που όχι μόνο σέβεται τη διαφορετικότητα αλλά την αντιμετωπίζει ως κάτι φυσικό, χαίρομαι και κατανοώ ότι αυτό που αποκαλούμε πολλές φορές απαξιωτικά «πολιτική ορθότητα» είναι τελικά μια ολόκληρη επανάσταση που αλλάζει ταχύτατα τον κόσμο, υποσκάπτοντας και αμφισβητώντας μια βίαιη πατριαρχική νοοτροπία αιώνων. Βλέποντας όλη αυτή την ορμή καμιά φορά σκέφτομαι ότι ο νέος Μάης του ‘68 δεν θα γίνει για τον πόλεμο αλλά για την πατριαρχία, καθώς όλα αυτά που βλέπουμε να συμβαίνουν είναι συμπτώματα και παρενέργειες αυτής. Η κατάχρηση της ισχύος, η σεξουαλική κακοποίηση, το μπούλινγκ, ο ρατσισμός, όλα εκκινούν από την ίδια διεστραμμένη νοοτροπία της εξουσίας.
Επιστρέφοντας στους «Αργοναύτες», που άλλωστε είναι ένα βιβλίο που χωρίς να μιλά απευθείας γι αυτήν την νοοτροπία την πολεμά, διαδηλώνοντας -μέσα από την ποίηση και τη φιλοσοφία- υπέρ της διαφορετικής αγάπης, θέλω να υπογραμμίσω δυο στοιχεία του, ένα που λειτουργεί υπέρ του κειμένου και ένα κατά: Στις αρετές του βιβλίου είναι το πολύ ιδιαίτερο ύφος γραφής που το κάνει τόσο ξεχωριστό. Το βιβλίο της Νέλσον είναι μια ωδή σε άλλα βιβλία, αυτό που εγώ αποκαλώ βιβλιοβιβλίο, ένα βιβλίο δηλαδή που οδηγεί σε άλλα βιβλία. Ο καθένας γράφει με ο,τι έχει στο διανοητικό του οπλοστάσιο. Η Μάγκι Νέλσον γράφει αυτό το βιβλίο ανασύροντας από τη βιβλιοθήκη της όσα έχει υπογραμμίσει στα βιβλία που διάβασε και αγάπησε, στα κείμενα που τη βοήθησαν να βγάλει άκρη με το χάος που αποκαλούμε χάριν ευκολίας «εαυτό». Στο πλάι κάθε σελίδας αναφέρεται ο συγγραφέας από όπου άντλησε η Νέλσον τη σκέψη της, ενώ πολύ συχνά περιλαμβάνεται ολόκληρη η φράση κλειδί που δανείζεται για να εκφραστεί. Αυτή η τεχνική μου θύμισε το στυλ γραφής του Ρολάν Μπαρτ, ιδιαίτερα στο αριστούργημά του «Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου».
Ωστόσο το βιβλίο της Νέλσον έχει σημεία που γίνεται ανυπόφορο σαν οργισμένο δεκαεξάχρονο που προσπαθεί να σοκάρει την ηλικιωμένη θεία στο κυριακάτικο οικογενειακό τραπέζι, πετώντας πάνω από την πιατέλα με τα λαχανάκια Βρυξελλών περιττές σεξουαλικές πληροφορίες ή λογάκια για τη λειτουργία του εντέρου. Πραγματικά υπάρχουν too much information για το αιδοίο της Μάγκι Νέλσον και για το πότε αυνανίζεται ή αφοδεύει στην εγκυμοσύνη ή πόσο της αρέσει το πρωκτικό σεξ και το πως νιώθει με το fisting, περιττές πληροφορίες που κάνουν το κείμενο σε σημεία να δείχνει σαν τη μισάνοιχτη καμπαρντίνα ενός επιδειξιομανούς στη γωνία του δρόμου, λεπτομέρειες που αδικούν το όλο εγχείρημα.
Ναι, κάποιοι ενδεχομένως με τούτα και μ’ εκείνα να βρήκαν τους «Αργοναύτες» δήθεν, κάποιοι άλλοι όμως τους λάτρεψαν και γράφουν διθυράμβους στον Τύπο, στο Goodreads και στα social media και κάποιοι άλλοι τους τελείωσαν και απορούσαν με αυτό που μόλις διάβασαν. Σε ο,τι με αφορά διάβασα το βιβλίο με ενδιαφέρον -εξαιρώντας κάποια σημεία που μου προκάλεσαν αμηχανία, όχι γιατί σοκαρίστηκα αλλά γιατί θεωρώ ότι η πρόκληση για την πρόκληση αφαιρεί από την αξία του κειμένου και δεν προσθέτει. Στην ανάγνωση ενός βιβλίου έχουμε δίκιο όλοι και ο καθένας μας διαβάζει ένα άλλο βιβλίο γιατί ο καθένας μας είναι ένα άλλο σύνολο πραγμάτων, ιδεών, γνώσεων, ονείρων, επιθυμιών και απωθημένων. Από αυτό το βιβλίο εγώ κρατώ την τόλμη, την τόλμη ενός ανθρώπου να αγαπά, να αγαπά χωρίς να λογαριάζει: συμβάσεις, πρέπει, επιθυμίες, ενοχές, φόβους, νοοτροπίες βαθιά ριζωμένες για αιώνες. Γι’ αυτό θεωρώ τους «Αργοναύτες» ένα σημαντικό βιβλίο, γιατί εκφράζει ζητήματα των καιρών μας και εκπροσωπεί την εποχή του με οξυδερκή ματιά.
YΓ. Η 3η καραντίνα ανακοινώθηκε σήμερα (09/02/21). Με τα βιβλία μας θα τη βγάλουμε και αυτή. Με καμιά βόλτα για περπάτημα στη θάλασσα δίπλα στο σπίτι. Με τα λουλούδια της άνοιξης που θα έρθει σιγά σιγά. Με μουσικές και πίνακες. Με σειρές και με ποίηση. Όπως δηλαδή περνάμε τη ζωή μας, κάποιοι από εμάς, όλα αυτά τα χρόνια, επειδή έτσι και αλλιώς «δεν αντέχουμε να ζούμε φωναχτά».
Lou Read 